Ovim tekstom želim da stavim tačku na nagađanja, izmišljene događaje i iskrivljene istorijske činjenice. U ovom tekstu je sva istina o tome kako su Karađorđevići postali deo Cartier porodice.
U ovom tekstu su dokazi!
Burna istorija Srba počinje samim odabirom geografske lokacije za naseljenjem. Kroz vekove su menjani vladari, kraljevi i carevi koji su ovuda sejali strah i trepet i koji su bili primer na koji se (ne)treba ugledati. Posebno turbulentan period počinje 1903. Majskim prevratom i nasilnim preuzimanjem prestola od dinastije Obrenović. Taj trenutak, iz stolice iz koje danas posmatramo, je bio prevrat u svakom smislu. Preobraženje i novi početak ili početak kraja.
Pitate zbog čega ovakav istorijski nabacan uvod u tekstu u kojem su tema satovi. Ili bar treba da budu?! Moram početi od nekog početka jer priča o dinastiji Karađorđević ima nekoliko početaka. Uzmimo u obzir da je to baš onaj (za ovaj tekst važan početak) koji se odigrao u noći 29-og maja 1903. godine (10-og i 11-og juna po novom kalendaru). Petar I Karađorđević na presto stupa iste godine i vlada Srbijom (u 2 različita oblika i naziva) do svoje smrti 16. avgusta 1921. godine.
Njegova vladavina donela je mnogo pre svega Beogradu u kojem je rođen i u kojem je umro. Beograd je postavljen kao centar ovog dela Evrope još tada jer je kralj bio otvorenog razmišljanja i lako je dozvoljavao strancima da se usele u srpsku prestonicu i da započinju velike poslove. Beograd je iz godine u godinu postajao ekonomski sve jači i sve primamljiviji za život stranih državljana. Odjednom se pozicionirao kao grad u kojem se lepo živi. Ekonomski centar jugoistočne Evrope.
Prvih 10 godina vladavine bile su odlične. Kralj Petar I se pokazao kao pravi ujedinitelj i važio je za uticajnu evropsku ličnost. U prilog tome ide i prijateljstvo sa carskom Rusijom i najvećom dinastijom u to vreme: Romanovima. Paralelno sa rastom i jačanjem ovih porodica na drugom kraju Evrope jačala je jedna druga dinastija. Dinastija luksuza koja je danas poznata kao Cartier!
Na zapadu Evrope pomenute godine nisu bile toliko burne, ekonomija je jačala. Cartier je osnovan kao juvelirnica 1847. godine od strane Louis-Francois Cartier (1819-1904) u Parizu a prvi butik otvoren je već 1859. godine. Otvaranje prvog velikog butika, za njih najvećeg u tom trenutku, moralo je da sačeka sve do 1899. godine. On se i danas nalazi na istom mestu, 13 Paix – Paris i nedavno je renoviran. Ako budete posećivali Pariz obavezno prođite pored ovog butika i zastanite. Ukopajte se u mestu i počnite da posmatrate crnu mermernu fasadu sa zlatnim grbovima.
Primetićete u punom sjaju zlatan grb koji je nama poznat. Veliki paviljonski grb Kraljevske porodice Karađorđević od Srbije (izvor: royalfamily.org – savremena heraldika Doma Karađorđevića) je pun i jedini pravilan naziv grba koji ćete videti. Ponosno, uz grbove porodica kraljevina i kneževina Portugala, Italije, Egipta, Sijama, Grčke, Španije, Monaka, Belgije i Rumunije, stoji na ulasku u ovaj Cartierov istorijski butik u znak zahvalnosti grb Karđorđevića.
Dva srpska seljaka sa šajkačama na glavi i dvema upasanim kuburama za pojas visoko drže srpsku zastavu i čuvaju grb sa krunom i dva kraljevska orla na čijim grudima je štiti sa 4 S. Čin kojim se ukazuje velika čast!
izvor: royalfamily.org – savremena heraldika Doma Karađorđevića
Ali zašto Cartier ima potrebu nekome da ukaže tako veliku čast? Kako je jedna srpska porodice uspela da ostane upisana zlatnim slovima u istoriji jednog od najpoznatijih luksuznih brendova na svetu? Zašto se Cartier dičio saradnjom sa srpskom porodicom i gde su dokazi o njihovom saradnji?
Ovaj tekst tek sada počinje. Tek sada ćete dobiti odgovore na postavljena pitanja i mnogo više od toga. Napokon ću staviti tačku na temu koju istažujem pune tri godine i koja je zaintrigirala ne samo Srbiju već i čitav region. Nakon mog prvog istraživanja koje sam sproveo na ovu temu i objavljenog videa, opet je nešto nedostajalo. Da vas ne lažem mnogo toga je nedostajalo. Za početak: kada je sve to počelo?
Jubilarnih 10 godina vladavine
Da, baš za 10 godina vladavine Kraljevinom Srbijom. Slučajno ili sa namerom ali Cartier započinje saradnju sa porodicom Karađorđević 1913. godine. Da li je Kralj Petar I hteo na ovaj način da proslavi uspešnih 10 godina vladavine kraljevinom ili je samo hteo da prati stope prijatelja iz carske Rusije nikada nećemo saznati.
Vratimo se na tren 9 godine unazad. Cartier 1904. dobija titulu dvorskih juvelira od kralja Edvarda Sedmog! On je tada, oduševljen njihovim nakitom, izgovorio čuvenu rečenicu koja je postala Cariterova sudbina: ”Cartier je juvelir kraljeva i kralj među juvelirima!”. Iste godine napravljen je i prvi ručni Cartier Santos – ručni sat koji se najduži serijski proizvodi u istoriji horologije. Čak 119. godina!
Pet godina nakon toga, 1909. godine, Cartier otvara prvi butik van granica Francuske i to u Londonu. Ovo vam napominjem jer se iz priloženog vidi da je početak 20-og veka bio odličan za Cartier koji je pored nakita počeo da izrađuje i sjajne ručne satove. To je bio poletan i plodonosan period za njih. Bili su spremni da osvoje čitav svet!
Početkom 20-og veka nije postojalo mnogo moćnih kraljevskih dinastija. Nakon engleske kraljevine Cartier je, ponešen titulom koju im je zadenuo kralj Edvard Sedmi uspeo da započne saradnju i sa ostalim velikim kraljevinama tog perioda:
1904. godine – Kraljevina Španija
1905. godine – Kraljevina Portugalija
1907. godine – Carska Rusija i Nikolaj II Romanov
1913. godine – Kraljevina Srbija i Petar I Karađorđević
Ovaj spisak se nastavlja i danas. Tačnije obnavlja se sa svakom novom dinastijom koja preuzme presto. Cartier je do sada, po zvaničnim podacima sarađivao sa 16 kraljevskih porodica širom sveta, a poslednja na tom spisku je ona koja dolazi iz Monaka. Princ Albert II je Cartieru dao prava da budu njihovi dvorski juveliri 2011. godine.
Vratimo se na Cartier-Karađorđević odnos. Čast mi je što mogu prvi na svetu da objavim ovaj podatak – zvaničan ugovor između vlasnika Caritera i kraljevine Srbije napisan na Francuskom jeziku a potpisan od strane V.D. dvora, kraljevog ađutanta tačnije Maršala dvora. Prevod ugovora je ispod slike.
PREVOD
Po najvišem odobrenju Njegovog Veličanstva Kralja Srbije Petra I
Maršal Dvora Njegovog Veličanstva Kralja podaruje g. L. I. Kartije-u, sopstvenicima juvelirske radnje u Parizu, titulu dvorskog juvelira. Pravo nošenja ove titule, na osnovu uredbe o dvorskim titulama od 15. marta 1904. godine, traje dok imalac radnje i njegovi zakoniti naslednici održavaju radnju na visini njenog današnjeg ugleda i dok je lično vode.
No. 61,
11. septembra , 1913
U Beogradu
v.d. Maršal Dvora,
adjutant NJ.V. Kralja
Potpis:
Iz priložene fotografije i prevoda zaključujem sledeće: Kralj Petar I je svom ađutantu i Maršalu Dvora dao punomoćje da sa Cartierom sklopi ugovor o tituli dvorskog juvelira (kralj je u tom trenutku imao 69 godina). To zapravo znači da od 11-og septembra 1913. godine Cartier biva zvanični snabdevač kraljeve porodice svim potrebnim dvorskim predmetima od velike važnosti. U to nisu ulazili samo satovi, jer kako se radi o samom početku 20-og veka tako su neke druge stvari imale primat u posedovanju. Posebno su važni bili komadi nakita, Cartier je izrađivao tijare koje su nošene na dvoru, broševe, ogrlice i minđuše, tabakere, nesesere, kako ručne tako i džepne satove.
Sa ugovora, koji nikada pre nije objavljen na Internetu i nekom portalu, vidimo da je Maršal Dvora ugovor o saradnji potpisao sa gospodinom Louis Cartierom, unukom osnivača kompanije i sinom Alfreda Cartiera. U to vreme vlasnik, on je bio zadužen za poslovanje kompanije na tlu Evrope i konačni cilj mu je bio osvajanje dela tržište namenjenog porodicama plave krvi. Uspeo je.
Važan aspekt ugovora je narativ u kojem je napisan. S obzirom da je napisan sa strane Kraljevine Srbije čitanjem ovog ugovora stiče se utisak da Kralj Petar I čini uslugu Cartieru time što im dozvoljava da budu dvorski juveliri porodice Karađorđević. To se jasno vidi iz dela u kojem kaže ”…traje dok imalac radnje i njegovi zakoniti naslednici održavaju radnju na visini njenog današnjeg ugleda i dok je lično vode”.
Prevedeno = Cartier može nositi titulu juverila dvora Karađorđevića sve dok posluju na visokom nivou i po ugledu koji su stekli, a to je baš onaj citat kralja Edvarda VII ”Cartier je juvelir kraljeva i kralj među juvelirima!” i dok je oni lično vode. Ukoliko želite da sarađujete sa Kraljevinom morate biti najbolji. Takođe, bilo je važno da Cartier ostane u porodičnom vlasništvu, što je tako i bilo sve do 1964. godine.
Ovo je prvi put da je na nekom portalu na Internetu obelodanjena povelja, koja se čuva u okviru Cartierove zbirke važnih istorijskih dokumenata i spisa, tačnije u Cartier Arhivi, kao što je i navedeno u izvoru ispod povelje. Dobijanje prava na prikaz ovog dokumenta kao prilog tekstu i kao dokaz da su Karađorđevići bili značajna porodica u svetu u tom trenutku je od velike važnosti i za naš portal. Ponosan sam na ovaj trenutak, možda najponosniji otkada se bavim ovim poslom. Neprocenjiv dokument i neprocenjiva važnost!
Nižu se godine i Cartier isporučuje niz značajnih zlatnih i dijamantskih predmeta kraljevoj porodici. U nastavku ovog teksta imate priliku da među prvima u svetu vidite kako izgledaju neki od Cartier predmeta porodice Karađorđević koji su sada u vlasništvu Cartier Collections zbirke. Trenutak koji će obeležiti prvih godinu dana postojanja ovog sajta (a i sve naredne godine) jeste momenat pojavljivanja slike ručnog sata.
Čitajte pažljivo!
Cartier dijamantska iglica za kravatu – 1917. godina
Dijamantsku iglicu koja se stavlja na kravatu naručio je dvor kralja Petra I Karađorđevića za svog sina u to vreme princa Aleksandra Karađorđevića, tada devetnaestogodišnjaka. Prestolonaslednik je na dvoru u svečanim prilikama na svojoj kravati uvek imao Cartier iglicu od žutog zlata čija je glava urađena u obliku dvoglavog orla koji na grudima ima štiti i 4s, sve u dijamantima.
Cartier Collection je zbirka predmeta osnovana je 1983. godine i sadrži oko 3.000 neprocenjivih istorijski važnih predmeta koji su sakriveni od očiju javnosti. Nisu deo stalne muzejske postavke ali se mogu videti sa vremena na vreme na izložbama koje organizuju značajni svetski muzeji. Od osnivanja do danas održano je 39 takvih izložbi, a poslednja u Hong Kongu. Poslednja izložba na kojoj su mogli da se vide neki od predmeta porodice Karađorević bila je održana 2019. godine u Pekingu.
Cartier ručni sat – 1921. godina
Kralj Petar I umire u avgust mesecu 1921. godine. Odmah po njegovoj smrti na presto stupa njegov sin Aleksandar I Karađorđević. U istoj godini on poručuje ručni sat u platini sa dijamantima i Onyxom, po mojoj pretpostavci, za proslavu kraljevske krune koju stavlja na glavu sa 23 godine. Radi se o prepoznatljivom kvadratnom obliku kućišta ali model u to vreme nema naziv. Danas mu je najsličniji Tank Francaise.
Sat ima dijamantski bezel u tri reda: dva reda čine dijamanti a unutrašnji prsten urađen u art-deco stilu ispunjen je calibre-cut Onyx kamenom. Ovo je prvi put da vidim Onyx koji je ovako precizno sečen. U arhivi Cartier Collection ovaj sat se nalazi na čuvanju na platnenom crnom kaišu. Kopča sata je od platine za deployantom od roze zlata.
Brojčanik je prepoznatljiv Cartier brojčanik sive boje sa rimskim časovnim indeksima. Kazaljke su plave boje u stilu Breguet kazaljki koje su bile veoma zastupljene na prvim ručnim časovnicima s početka 20-og veka. Mehanizam je onaj na ručno navijanje, sa 19 dragulja i ukrašen je u stilu Fausses Côtes de Genève dekoracije.
Impozantno. Ovo je možda najvredniji sat o kojem sam pisao. Ne možda, nego sigurno. Istorijski premašuje sve ono o čemu sam do sada pisao i na šta sam potroišio hiljade sati. Probajte bar na momenat da se ubacite u moju ulogu, ulogu nekog veoma mladog kome su satovi sve i nekog kome je pošlo za rukom da dobije ovaku ekskluzivu i prvi prenese slike i informacije o tome kako je izgledao platinasti Cartier koji je Aleksandar I Karađorđević sa 23 godine poručio za proslavu krunisanja!
Da je Aleksandar I bio ljubitelj satova govori i činjenica da je posedovao kako ručne tako i džepne satove najboljih kompanija na svetu u tom trentuku. U prilog tome idu i dva sata koja su deo stalne postavke Muzeja Starih Satova Kraljevine Jugoslavije: ručni Longines i džepni Vacheron Constantin. Prvi u zlatu drugi u čeliku. Kralj je na sve satove i predmete koje je poručivao stavljao svoje incijale – AK sa krunom što možemo videti na poleđini kućišta oba ova modela.
Cartier neseser – 1927. godina
Od svih istorijskih predmeta Karađorđevića koje Cartier čuva u svojoj arhivi najlepši je zlatni neseser kralja Aleksandra I Karađorđevića. Da, ja volim satove i da, ja treba o njima najviše da pišem ali ne mogu ostati imun na savršenstvo izrade Cartierovog nakita i pratećih stvari. Kralj Aleksandar I je naručio neseser za čuvanje osnovnih stvari među kojim je u istom ostao sačuvan njegov češalj!
Ovaj predmet kupljen je od strane kralja 1927. godine, kada je Aleksandar I imao 29. godina! Urađen je u zlatu, sa dijamantskim rubovima i dijamantskim inicijalima koji se nalaze sa gornje strane. Kao što vidite Aleksandar I je imao uvezane inicijale AK sa krunom iznad i oni su popunjeni dijamantima. Isti inicijali nalaziliu su se na njegovim satovima. Zbog toga pretpostavljam da se na ručnom satu iz 1921. godine, tačnije na njegovom poklopcu kućišta nalaze isti ovi inicijali.
U tabakeri je sve napravljeno od zlata i finim pisanim slovima ispisano je neko prezime (meni nepoznato u ovom trenutku) a ispod toga datum: deveti februar 19XX godine (od zlatne prečke nemoguće je videti o kojoj godini je reč).
Groš – 1928. godina
Fibula groš napravljena od belog zlata sa dijamantima u celosti isporučena je Kraljevini SHS 1928. godine. Kupila ga je kraljica lično. Žena Aleksandra I Karađorđevića bila je Marija Karađorđević, prethodno princeza Rumunije, koja je u tom trentku imala 28 godina.
Čast i zadovoljstvo
Sada kada sam završio pisanje ovog teksta polako uviđam značaj istog. Iz perspektive osobe koja ima 27 godina i koja je dobila čast da nešto ovako veliko i značajno predstavi široj publici na prostorima Balkana mogu samo da kažem da sam ponosan. Ukazana mi je čast jer se dokumenti iz ovog teksta, a koji su deo Cartier Collections, nikada pre nisu pojavili u javnosti.
Svaka reč ovog teksta kao i upotrebljene fotografije sa navedenim izvorom ”Nils Herrmann, Cartier Collection © Cartier” zaštićeni su autorskim pravima i svako kopiranje, preuzimanje bez dozvole, prenošenje vesti parafraziranjem ili citiranjem nisu dozvoljeni bez prethodne saglasnosti autora. U suprotnom su kažnjivi.
Strahinja Đorić,
Beograd, jul 2023. godine
